Patern Çıkarmak (11)

Baskı Devre: Elektronik devre elemanlarının üzerine yerleştirildiği ve bu elemanlar arasındaki elektriksel bağlantının bakırlı yüzde oluşturulan yollarla sağlandığı plakalara baskı devre plaketi veya kısaca baskı devre adı verilir.

İşlem Basamakları:
1. Baskı Devresindeki Elamanların Ölçülerine Göre Plaket Boyutunun Belirlenmesi:
Baskı devresinin hazırlanması için devrede bulunan elektronik elemanların plaket üzerine yerleşim şekli düşünüldükten sonra gerekli sadelik sağlanarak, şema düzenlenir. Kullanılan devrenin elemanlarının gerçek boyutları ölçülerek yukarıdaki tabloya kaydedilir.
2. Yerleştirme Şekli ve Montaj Ölçülerinin Ayarlanması:
Elektronik devre elemanları plaket üzerine dik ve yatay olarak monte edilir. Baskı devre plaketi üzerine elemanların paralel veya dik montajına karar verilmelidir. Eğer üç bacaklı elemanların arasındaki mesafe yeterli ise bacakların gövdeye bağlı olduğu ölçüde plakete takılması önerilir.

Flip-Flop (10)

Amaç: Flip-Flop devresinin görsel uygulamasını öğrenir.

Giriş: Flip-Flop devreleri değişik amaçlarla kullanılan devrelerdir. Birçok elektronik elemanın temlini oluşturur. Genellikle çift çıkışlı olarak kullanılırlar. Transistorün birinin iletime geçmesi durumunda diğerinin kesime gitmesi mantığına göre çalışır. Böylece çıkışlardan birisi aktif iken diğeri aktif değildir.

Biz bu devremizde çıkışların aktif veya pasif olma durumunu ledler yardımıyla görsel hale getirilmiş halini uygulayacağız. Böylece hangi çıkışın aktif hangi çıkışın pasif olduğunu gözlemleme imkanı bulacağız. Çıkış aktif iken led yanmaz, pasif iken ise yanar. Bu durum kondansatör kapasitelerine göre belli hızda sıralı bir şekilde devam eder. Yani kondansatör şarj olurken bağlı olduğu transistör iletimde, kondansatör deşarj olurken bağlı olduğu transistor ün beyzine ters sinyal geleceği için transistör kesimdedir.

Ayrıca bu tür devreler hobi amaçlı da kullanılan devrelerdir.

Kullanılan Malzemeler:

LDR İle Transistör Kontrolü (9)

Amaç: Transistörün LDR ile kontrolünü öğrenir.

Giriş: Aydınlıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarına LDR denir. Başka bir deyişle LDR'nin üzerine düşen ışık degerine göre gösterdiği direnç değişimi ters orantılıdır.

Şekildeki devre LDR ile transistor ün kontrol edilmesi devresidir. Bu devrede LDR üzerine ışık düşerse LDR’nin direnci düşük olacağından transistor ün beyzine gerekli tetikleme sinyali gelmeyeceğinde Led yanmaz, LDR üzerine ışık düşmezse LDR’nin direnci yüksek olacağından transistor ün beyzine gerekli sinyal gelir ve transistör tetiklenerek emiter-kollektör arası direnç düşer ve Led yanar. Yani aydınlık ortamda Led yanmaz, karanlık ortamda yanar. Böylece LDR ile transistör kontrol edilerek ışık kontrolü yapılabilir.

Kullanılan Malzemeler:
1. 2x330 Ω
2. 10 kΩ
3. LDR
4. BC 237
5. Led diyot
6. Bread-Board

Transistörün Anahtarlama Elemanı Olarak Kullanılması (8)

Amaç: Transistörün anahatarlama elemanı olarak kullanılmasını öğrenir.

Giriş: Transistörlerin anahtarlama elemanı olarak kullanılması oldukça yaygındır. Anahtarlama elemanı olarak kullanılmasında iki önemli nokta vardır: Kesim noktası ve doyum noktası. İyi bir anahtarlayıcı bu iki nokta arasında çok hızlı gidip gelebilmelidir. Diğer bir ifadeyle giriş düşük voltajda olduğu zaman çıkış yüksek voltaja çıkabilmeli, giriş yüksek voltajda olduğu zaman çıkış düşük voltaja inebilmelidir. Transistörün iletken olabilmesi için; NPN tipi bir transistörün beyzine yaklaşık olarak +0,6 V, PNP tipi bir transistörün beyzine ise yaklaşık olarak -0,6 V bir sinyal uygulanması gerekir. Transistörün beyzine uygulanan bu küçük sinyaller ile kolektör emiter arasını iletime geçirerek, kolektöre bağlanan yükü kontrol edebiliriz. Şekildeki devrede butona basıldığında transistörün beyzine gerekli sinyal gideceğinden transistör iletken olur ve emiter kolektör arasından akım geçer ve led yanar. Buton basık iken transistör iletken ve led yanık, boton basık değil iken transistör kesimde ve led sönüktür.

Kullanılan Malzemeler:
1. 330 Ω
2. 4.7 kΩ
3. Led diyot
4. BC 237
5. Buton
6. Güç kaynağı
7. Bread-Board

Diyot Uygulamaları (7)

Amaç: Diyotların çalışma prensiplerini kavrar.

Giriş: Diyot, silisyum gibi bir yarı iletken maddenin P ve N tipi olarak elde edilmiş iki türünün birleşiminden oluşan bir devre elemanıdır. Pozitif elektriksel özellik gösteren kutbu Anot (P-maddesi), negatif elektriksel özellik gösteren kutbu katot (N-maddesi) olarak adlandırılır. Diyodun en önemli elektriksel özelliği akımı tek yönde iletmesidir. Eğer anot-katot arası gerilim silisyum diyotlar için yaklaşık olarak 0,7V'un üzerindeyse diyot anottan katoda doğru iletime geçer. Eğer diyodun anot ucundaki gerilimi katot ucundaki gerilimden daha büyükse diyot iletime geçer. Led, ışık yayan flamansız lambalardır. Uygun çalışma akımları 2mA-20mA arasıdır. Uygun çalışma akımı esnasında üzerlerine düşen gerilim LED’in yaymış olduğu ışığa göre değişiklik gösterir. Örneğin çalışma anında kırmızı ledin üzerine 1,5-1,6V dolayında gerilim düşer.

Kullanılan Malzemeler:
1. 330 Ω
2. Diyot
3. Led diyot
4. Güç kaynağı
5. Bread-Board

Lehim Sökme İşlemleri (6)

Amaç: Lehimlenmiş devre elemanlarına zarar vermeden sökmek ve bu konuda gereken bilgi ve becerileri kazanmak.

Açıklama: Elektronik devrelerde arıza durumunda parça değiştirilmesi en sık rastlanan işlerdendir. Değiştirilecek parça baskı devreye ya da diğer elemanlara lehimlenerek tutturulmuşsa (çoğu kez böyledir) o takdirde bu elemanın bağlantısını sağlayan lehimin eritilmesi gerekir. Bazen sadece eritme yetmez o bölgede bulunan tüm lehimin alınması gerekir. Örnek olarak direnç, diyot gibi iki bacaklı elemanları bağlı oldukları yerden sökerken sadece tek bacaktaki lehimin eritilip elemanın o yönden çekilip bağlantıdan kurtarılması daha sonra da aynı işlemin diğer bacak için yapılması yeterlidir. Buna göre iki bacaklı elemanların sökülmesinde lehimi eritmek için havya, parçayı çekmek için kargaburun, cımbız gibi aletlerin dışında özel bir lehim sökücü kullanılması gerekli olmayabilir. Buna karşılık entegreleri lehimli oldukları yerden sökerken bacakları tek tek kurtarmak mümkün olmadığı için her bacağın bağlantısındaki lehimi eritip o bölgeden tamamen almak gerekir. Lehimin tamamen temizlenip alınmasında lehim pompası, lastik balonlu lehim gücü havya veya lehim emme fitili kullanılır.

Devre Elemanlarının Plaket Üzerine Lehimlenmesi (5)

Amaç: Devre elemanlarının (Direnç, diyod, kondansatör, transistör, entegre) plaket üzerine lehimlenmesi ile ilgili bilgi ve beceri kazanır.

Açıklama: Elektronik devre elemanlarını plaketlerin üzerine lehimlemeden önce, bacaklarını elemana göre bükmek gerekir. Bacakları bükülürken üzerindeki yazılar okunacak şekilde olmalıdır. Elemanların ayakları çok uzun veya çok kısa bırakılmamalıdır. Entegre ve entegre soketlerini tanıtıcı işaretler, nokta ve çentikler sol tarafa, dik monte edilecekse üste gelmelidir.

Kullanılan Araç ve Gereçler:
1. Havya
2. Yankeski
3. Kargaburun
4. Delikli bakır plaket
5. Direnç, diyod, kondansatör, transistör, entegre
6. Pasta
7. Lehim

İşlem Basamakları:

İletkenlerin Bakır Plaket Üzerine Lehimlenmesi (4)

Amaç: İletkenlerin plaket üzerine lehimlenmesi ile ilgili bilgi ve beceri kazanır.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

1.       Havya

2.       Yankeski

3.       Kargaburun

4.       Bakır plaket

5.       0,75 mm² kesitinde çoklu iletken

6.       Pasta

7.       Lehim

İşlem Basamakları:

    1.       8 adet 5 cm boyunda iletken kesiniz.

    2.       İletkenlerin birer ucunu 10 mm çıplatınız.

    3.       Çıplatılan uçlara ön lehimleme yapınız.

    4.    Bakırlı plaket üzerine nokta lehimleme yapınız.

Üniversal Plaket Üzerine Nokta Lehimleme (3)

Amaç: Üniversal plaket üzerine nokta lehim yapmayı öğrenir.

Üniversal Plaket: Üniversal plaket baskı devre çıkarma işlemi yapılmaksızın elektronik devre montajı yapmakta kullanılan delikli plaketlerdir. Bu deliklerin çevreleri bakır kaplı olup iletkenler ve malzemeler buraya lehimlenir. Özellikle şemaların denenmelerinde çok yaygın olarak kullanılırlar.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Üniversal plaket

    3.       Lehim

    4.       Lehim pastası

    5.       Su zımparası

İşlem Basamakları:

    1.       Havyayı havya altlığına koyarak prize takınız ve ısınmasını bekleyiniz.

    2.       Havya normal sıcaklığa gelinceye kadar bakırlı plaketi su zımparası ile temizleyiniz.

    3.       Plaketi kurşun kalemle kare şeklinde bölümlendirerek, karelerin orta noktalarını işaretleyiniz.

    4.       Lehim yapılacak yere biraz lehim pastası sürünüz.

İletken Uçlarının Lehimlenmesi (Ön Lehimleme) (2)

Amaç: İletken uçlarının lehimlenmesi (ön lehimleme)’yi öğrenir.

Ön Lehimleme: İletkenler birbirine, bir elektronik malzemenin bacağına ya da baskı devre plaketine lehimlenirken bağlantının sağlam olması için iletken ucunun önceden lehimlenmesi gerekir. Bu işlem ön lehimleme olarak adlandırılır. Buna göre ön lehimleme asıl lehimlemenin daha sağlıklı olması için yapılan bir işlemdir.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Yan keski

    3.       Çok damarlı iletken

    4.       Lehim

İşlem Basamakları:


1-Ön lehimleme yapacağınız kablo uç ölçüleri şekilde verilmiştir. Şekilde gösterilen durum sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılır. Ucun 3 mm’lik kısmına sarımın kolay olması için ön lehimleme yapılır.

 2- Alt şekilde gösterilen durum plaket ve terminal lehimlemelerinde kullanılır.

İletkenlerin Birbirine Lehimlenmesi (1)

Amaç: Tek damarlı iletkenlerin birbirine lehimlenmesi için gerekli bilgi ve becerileri kazanır.

Açıklama: İki iletkenin açılan uçlarının ön lehimleme aşamasından sonra birbirlerine lehimlenmesi işlemidir. Sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılacak kabloların ucu 15 mm yalıtılır ve ucun 3 mm uzunluğundaki bölümüne ön lehimleme yapılır. Plakete yapılacak lehimlemelerde ise kablonun ucu 5 mm açılır ve bunun 3 mm'lik bölümüne ön lehimleme yapılır.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Yan keski

    3.       Kargaburun

    4.       Tek damarlı 1,5 mm² iletken

    5.       Pasta

    6.       Lehim

Bir Fazlı Motorun Paket Şalterle Kumandası Uygulama Devresi (19)

Amaç: Bir fazlı motorun paket şalterle kumandasını kavrar.

Giriş:  

·                 Paket şalter: Bir eksen etrafında dönebilen, bir mil üzerinde dizilmiş ve paketlenmiş, bir çok kontak yuvalarından oluşan şalterlere denir. Şalterin her kontak yuvasında 1, 2, 3 veya 4 kontak bulunur. Kontak elemanları gümüş kadmiyumla kaplanmıştır.

            Motor: Aldığı elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir alıcı çeşididir. Oluşturacağımız devrede mono faze (bir fazlı) motor kullanılacaktır. Bir fazlı motorların ana ve yardımcı sargıları vardır. Klemens tablosunda bağlantı yapar iken bu sargı uçlarına dikkat edilmelidir. Ana sargı ile yardımcı sargı birbirine paralel bağlıdır. Yardımcı sargısının motor kalkındıktan sonra devreden çıkarılması gerekir. Yardımcı sargıyı devreden çıkartma yöntemlerinden birisi de merkezkaç anahtarla devreden çıkarılmasıdır.

·         Paket şalter ile monofaze motorun çalıştırılmasında, doğru bağlantı yapıldığında, şalter 0 konumundan 1 konumuna getirilir. Bu esnada paket şalter kontakları faz ve nötrü motora uygulayacak duruma geçmiştir. Motor normal devrine geldiğinde yardımcı sargısı otomatik olarak devreden çıkacak ve motor ana sargı ile dönmeye devam edecektir. Motoru durdurmak istersek şalteri 0 konumuna getirmeliyiz.

    Kullanılacak Elemanlar:

Elektrik Sayacı Bağlama (18)

Amaç: Elektrik sayacı bağlamayı öğrenir.

Kullanılacak Malzemeler:

    1.       Elektrik sayacı

    2.       Bakır tel

    3.       Lamba

    4.       Duy

    5.       Sigorta

Giriş: Elektrikte, yapılan işi ölçen cihazlara “elektrik sayacı” denir. Sayaçlar, elektrik enerjisini kilowatt– saat cinsinden ölçen ve kaydeden cihazlardır. Elektrik enerjisinin sanayide kullanılmaya başlamasıyla büyük miktarda enerji tüketilmeye başlanmıştır ve bu tüketimin maliyetini ortaya çıkarmak için sayaçlar geliştirilmiştir. Bu gelişmeyle elektronik sayaçları ve endüksiyon sayaçları geliştirilmiştir. Basit yapıları, hassasiyetleri, dayanıklılığı, bakıma az ihtiyaç duymaları, maliyetinin düşük olması, güvenirliliği gibi nedenlerle endüksiyon sayaçları daha çok kullanılmaktadır. Endüksiyon sayaçları; akım bobini, gerilim bobini, numaratör ve alüminyum disk düzeneğinden meydana gelmiştir. Elektronik sayaçların bağlantıları her birinden farklı olup sayaç bağlantı şemaları sayaç üzerinde verilmektedir.

Fluoresant Lamba Tesisatı Uygulama Devresi (17)

Amaç: Fluoresant lamba tesisatı uygulama devresini kavrar.

Giriş:

·         Fluoresant lambaya enerji uygulandığında, starter elektrotları arasında ark meydana gelir. Bu sırada elektrotlar ısınarak birbirine değer. Starter kontaklarının kısa devre olması ile akım, ballast- lamba flamanları ve starter kontakları üzerinden devresini tamamlar. Aynı anda flamanlar üzerinden akım geçerek elektron yaymasına ve civanın buharlaşmasına neden olur. Akım bimetal ve kontak üzerinden geçtiğinden, starter içerisindeki gaz ve bimetal soğuyarak eski halini alır ve kontaklarını açar. Starter devresinin açılması ile balastın akımı kesilir ve manyetik alanında düşüş olur. Manyetik alandaki düşüş nedeniyle de balast bobini üzerinde, şebeke geriliminden daha büyük bir öz indükleme EMK’i meydana gelir. Bu gerilim flamanlar arasında daha önce ısınarak iletken hale gelen lamba iç ortamı üzerinden ark şeklinde atlar. Böylece buharlaşan civaya çarpan ark şeklindeki akım, ultraviyole ışınlarının meydana gelmesini sağlar. Ultraviyole ışınları ise, cam tüpün iç cidarındaki fluoresant tabakaya çarparak lambanın ışık vermesini sağlar. Lambanın, tüp içerisindeki fluoresant madde ve gazın cinsine göre değişik renkte ışık vermeye başladığı anda balast gerilimi 110 Volt civarına düşerek, ilk anda ateşleyici olarak yaptığı görevi normal çalışma anında akım sınırlayıcı olarak devam ettirir.

Kullanılacak Elemanlar:

Merdiven Otomatiği Tesisatı Uygulama Devresi (16)

Amaç: Merdiven otomatiği tesisatını kavrar.

Giriş:  Merdiven otomatiği tesisleri, çok katlı binaların lambalarının belirlenen sürelerde yanıp sönmesini sağlar. Butonlardan herhangi birine basıldığında lambalar yanar, belirli bir süre sonunda enerji kesilir ve lambalar söner. Merdiven otomatiğine bağlı lambaların çalışma (yanma) süresi, merdiven otomatiği üzerinde bulunan potansiyometre düğmesiyle ayarlanır.

Kullanılacak Elemanlar:

    1.       1 Adet Merdiven Otomatiği

    2.       1 Adet 6/25A Sigorta

    3.       4 Adet Buton

    4.       2 Adet Duy

    5.       2 Adet Lamba

    6.    İletken Tel

Vaviyen Anahtar Tesisatı Uygulama Devresi (15)

Amaç: Vaviyen anahtar tesisatı uygulama devresini kavranması.

Giriş:
Bir lambayı veya bir grup lambayı (alıcıyı) iki ayrı yerden aynı zamanda veya farklı zamanlarda yakıp söndüren anahtar çeşididir. Bir tesis için iki anahtar kullanılır. Üç adet bağlantı ucuna sahiptir. Birinci anahtarın orta uçu faz iletkenine, diğer anahtarın orta ucu lambaya bağlanır. Her iki anahtar arasına iki adet iletken çekilerek diğer uçlara bağlanır.Çift girişli uzun koridorların giriş ve çıkışlarına, iki katlı yerlerin merdiven arası aydınlatması, iki odanın aynı balkona açılması durumunda kullanılır. Faz anahtarın orta ucu ve diğer basılı kontaktan, diğer anahtarın basılı kontağından orta uca geçerek lambaya ulaşır. Lambaya nötr direk bağlı olduğu için fazda anahtarlardan geldiğinde lamba yanar. Anahtarların herhangi birine basıldığında lamba söner.

Kullanılacak Elemanlar: